Heksen van de Ruiten Aa in Museum Klooster Ter Apel

TER APEL - In Museum Klooster Ter Apel is vanaf zaterdag 15 april de tentoonstelling ‘De Heksen van de Ruiten Aa’ te zien. De opening wordt verricht door schrijver en columnist Susan Smit. 

Tussen 1587 en 1597 vonden drie heksenprocessen in Westerwolde plaats, waarbij 23 mensen om het leven kwamen. Door het hoge aantal slachtoffers zijn deze heksenvervolgingen de geschiedenisboeken ingegaan als één van de meest dodelijke heksenprocessen in Nederland. De processen vielen onder de verantwoordelijkheid van de drost, de bestuurder van de streek, die ervoor zorgde dat de verdachten werden opgepakt en verhoord. De drost hield een nauwkeurig overzicht bij van zijn inkomsten en uitgaven, waardoor er nu veel bekend is geworden over de processen. De meerderheid van de slachtoffers waren vrouwen die zich ‘vreemd’ gedroegen, een lichamelijke afwijking hadden of werkten met geneeskrachtige kruiden. De meeste beschuldigden werden tot de brandstapel veroordeeld en levend verbrand op de Geselberg. Alle inwoners waren verplicht hierbij aanwezig te zijn.

In de tentoonstelling wordt het (historische) verhaal verteld van de processen. Wat was de reden voor de processen, wie waren erbij betrokken en speelde het Klooster Ter Apel hier een rol in? Er worden onder andere originele archiefstukken getoond, zoals de rekeningen van de drost met aantekeningen waarin staat dat zowel de Prior als de Sub prior van het Klooster Ter Apel aanwezig waren bij het eerste heksenproces en een originele Malleus Maleficarum, beter bekend als de Heksenhamer, een 15e-eeuws handboek voor de heksenjacht. Ook een belangrijk onderdeel zijn de indrukwekkende beelden van Ludmilla van der Spoel, die een gezicht geven aan de vrouwen en mannen die slachtoffer waren van de Westerwoldse heksenprocessen. De beelden zijn niet alleen een poging de slachtoffers te herdenken maar vooral om ze, tenminste in de geest, een liefdevolle nieuwe plek te geven. De rivier de Ruiten Aa stroomt als een rode draad door de beelden heen. 

Tegenwoordig schenken steeds meer Europese landen aandacht aan de geschiedenis van heksenvervolgingen. Zo heeft de Schotse premier Nicola Sturgeon op Internationale Vrouwendag (2022) haar excuses aangeboden voor de heksenvervolging in haar land. De heksenprocessen vonden plaats in een tijd van crisis en economische rampspoed. Er was destijds niet alleen oorlog, maar er brak ook een zeer besmettelijke ziekte uit, de Pest. Er zijn zeker paralellen te trekken met onze huidige maatschappij, die te maken heeft met crisissen, zoals de COVID pandemie, oorlog in Oost-Europa en influx aan vluchtelingen. Kijkend naar de geschiedenis, is het goed om na te denken over ons eigen handelen en reageren.

Bruiklenen
De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door bruiklenen van de Universiteitsbibliotheek Groningen, de Groninger Archieven, de Jan Menze van Diepen Stichting, de Stichting van der Wijck, Haselhoffstichting Wedde en particuliere collecties. De officiële opening vindt op zondag 16 april vanaf 15.00 uur plaats in de Lekenkerk van Museum Klooster Ter Apel.